From ÌGBỌ̀NRÌRÌ

webmaster
Translation
Jul 28, 2020

From ÌGBỌ̀NRÌRÌ

Chimamanda Adichie

(Ìtumọ̀ láti ọwọ́ Kọ́lá Túbọ̀sún)

Ukamaka gbé fóònù alágbèéká ẹ̀, ó dúró sẹ́gbẹ̀ẹ́ kan, ó sì wòó. Rachel, ọ̀rẹ́ ẹ̀ kan láti kíláàsì ẹ̀ ni, bóyá ó ń pè láti mọ̀ bóyá ó fẹ́ lọ gbọ́ ọ̀rọ̀ lóríi ìhùwàsí àti kíkọ̀wẹ́ ìtàn ní East Pyne lọ́jọ́ kejì.

‘Mi ò tiẹ̀ gbàgbọ́ pé Udenna ò tíì pè mí,’ Ukamaka sọ, ó sì tanná sí mọ́tò. Udenna ti fi ìfirahnṣẹ́ ayárabíàṣá ránṣẹ́ síi láti dúpẹ́ lọ́wọ́ ẹ̀ fún ìkọbiarasíi ẹ̀ nígbà t’óun wà ní Nigeria. Ó ti yọ Ukamaka kúrò nínú àwọn ọ̀rẹ́ẹ̀ ní Instant Messenger tí kò fi ní le mọ̀ tí ó bá wà lórí ayélujára. Kò sì tíì pè.

‘Bóyá ó tiẹ̀ dáa kó má pè,’ Chinedu sọ. ‘Kóo baà lè tẹ̀síwájú.’

Ukamaka dúró títí wọ́n fi padà dé inúu ibùgbée wọn, tí Chinedu sì ti gbé àwọ àpòo è lọ sínú ilé tó sì ti padà sọ̀kalẹ̀ wá, kó tó ní, ‘Ṣé o mọ̀, kò rọrùn tó bóo ṣe ròó yẹn o. Oò mọ bó ṣe rí láti nífẹ̀ẹ́ olóríburúkú kan.’

‘Mo mọ̀ o.’

Ó wòó, ó wọ aṣọ kannáà tó wọ̀ lọ́sàn ijọ́ tó kọ́kọ́ kànlẹ̀kùun ẹ: jínsì àti swẹ́tà kan tó rọ̀ lọ́rùn, tí wọ́n kọ Princeton sí lára, ní àwọ̀ ọsàn.

‘Oò tíì sọ ǹkankan nípa ẹ̀ rí,’ Ukamaka sọ.

‘Ìwọ náà ò bèèrè rí.’

Ó gbé sandwich ẹ̀ sórí abọ́, ó sì jókòó ní tábílì ìjẹun. ‘Mi ò mọ̀ pé nǹkankan wà láti bèèrè. Èrò mi ni pé wàá kàn sọọ́ fún mi ni.’

Chinedu ò sọ ǹkankan.

‘Óyá, sọ fún mi. Sọ fún mi nípa ìfẹ́ yìí. Ṣé níbí ni àbí nílé?’

‘Nílé. Mo wà pẹ̀lú ọ̀dọ́mọkùnrin náà fún ó fẹ́ẹ̀ tó ọdún méjì.’

Àsìkò náà wà nídàákẹ́jẹ́ẹ́. Ukamaka mú ìnuwọ́ kan nílẹ̀, ó sì ríi pé òun ti mọ̀ látinúwá tẹ́lẹ̀, bóyá láti ìbẹ̀rẹ̀ gaan. Ṣùgbón, nítorípé ó rò pé Chinedu fẹ́ kí òun fi ìyàlẹ́nu hàn, ó ní, ‘Oh, àṣé okùnrin-afẹ́kùnrin ni ẹ́.’

‘Ẹnìkan sọ fún mi nígbàkanrí pé èmi ni ọkùnrin-afẹ́kùnrin tó jọ ọkùnrin-afẹ́bìnrin jùlọ tí òún mọ̀. Mo kórìíra ara mi fún bí mo ṣe fẹ́ràn àpéjúwe yẹn.’ Ó ń rẹ́rìín músẹ́; ara ẹ̀ẹ́ balẹ̀.

‘Óyá sọ fún mi nípa ìfẹ́ yìí.’

‘Orúkọ ọkùnrin náà ni Abídèmí. Bí Chinedu ṣe pe orúkọ yẹn, Abídèmí, jẹ́ kí Ukamaka rántíi bíi kí èèyàn gbáralé iṣan tó ń rò’yàn, ara ríró tí èèyàn ṣe fúnra ẹ, tó sì mú inú ẹ̀ dùn.

Ó sọ̀rọ̀ ní pẹ̀lẹ́pẹ̀lẹ́, pẹ̀lúu àìkọbiara sí àwọn kókó tí Ukamaka rò pé kò ṣe pàtàkì — ṣé Ọjọ́rú ni àbí Ọjọ́bọ ni Abídèmí múu lọ sí ilé ijó aládàáni ti àwọn ọkùnrin-afẹ́kùnrin níbi tí wọ́n ti bọwọ́ pẹ̀lúu ààrẹ orílẹ̀-èdè àtijọ́ kan? — Ukamaka sì rò pé ìtàn yìí jẹ́ èyí tí kò tíì sọ púpọ̀ ní kíkún, tàbí tí kò tíì sọ fún ẹnìkankan rí.

Òṣìṣé bánkì ni Abídèmí jẹ́, ọmọ Ẹni Ńlá kan ni tó ti lọ sí yunifásitì ní Ìlú Ọba, irú ọkùnrin tó máa ń wọ bẹ́lítì aláwọ pẹ̀lú àràmọ̀ndà lógò bíi bọ́kù. Irú ìkan báyìí ló wọ̀ nígbà tó wá sí ilé iṣẹ́ onífóònù alágbèéká níbi tí Chinedu ti ń ṣiṣẹ́ aṣọ̀yàyà oníbàárà. O tiẹ̀ fẹ́ẹ̀ yájú, tó ń bèèrè pé ṣé kò sí ẹnìkan nípò àgbà t’óun lẹ̀ bá sọ̀rọ̀, ṣùgbọ́n Chinedu kò ṣe iyèméjì irú ojú tí wọ́n fún ara wọn wò, irú dídùn inú tí kò tíì rí rí láti ìgbà ìbáṣepọ̀ àkọ́kọ́ rẹ̀ pẹ̀lú atọ́kùn-ilé-ìwé fún eré ìdárayà kan nígbà tó wà ní ilé ìwé girama. Abídèmí fúun ní káàdì ẹ̀, o sì sọ ní kánmọ́, ‘Pè mí.’ Bí Abídèmí yóò ṣe darí ìbáṣepọ̀ yìí nìyẹn fún ọdún méjì tó tẹ̀lée, tó fẹ́ mọ ibi tí Chinedu lọ àti oun tó ṣe, tó ń ra mọ́tò fúun láì bèèrè lọ́wọ́ ẹ̀, tí èyí fi wà ní ipò àti máa ṣàlàyé fún ẹbí àti ọ̀rẹ́ ẹ̀ ibi tó ti ra Honda tuntun lójijì, pípèé láti tẹ̀lée lọ sí ìrìn àjò afẹ́ lọ sí Calabar àti Kaduna láìfúun ju ọjọ́ kan láti ròó lọ, àti fífi ọ̀rọ̀ burúkú ránṣẹ́ lóríi fóònù nígbà tí Chinedu ò bá rí ìpèe rẹ̀ gbé. Síbẹ̀, Chinedu fẹ́ràan dídìmọ́ni yìí, ìjípépé ìbáṣepọ̀ náà tó gba ara àwọn méjèèjì kan. Àfi ìgbà tí Abídèmí sọ pé òun ti fẹ́ gbéyàwó. Orúkọ ẹni tó fẹ́ fẹ́ ni Kẹ́mi; àwọn òbí àwọn méjèèjì sì ti mọra tipẹ́tipẹ́. Wípé wọn ò le ṣàìmáṣe ìgbéyàwó jẹ́ oun tó ti yé àwọn méjèèjì tẹ́lẹ̀. Bóyá kò sì sí oun tíì bá yàtọ̀ bí Chinedu ò bá tíì pàdé Kẹ́mi níbi ayẹyẹ àjọ̀dún ìgbéyàwó àwọn òbí Abídèmí. Kò wulẹ̀ fẹ́ lọ tẹ́lẹ̀ — ó máa ń yẹra fún àwọn ayẹyẹ ẹbí Abídèmí — ṣùgbọ́n Abídèmí ní dandan ni, wípé òun ò lè borí bí ìrọ̀lẹ́ náà ṣe gùn tó àfi tí Chinedu bá wà níbẹ̀ nìkan. Abídèmí sọ̀rọ̀ pẹ̀lú ohùn tó dàbí ohun tí a fi ẹ̀rín tẹ́lẹ̀ rẹ̀ nígbà tó fi Chinedu hàn sí Kẹ́mi gẹ́gẹ́ bíi ‘ọ̀rẹ́ mi gidi’.

‘Chinedu máa ń mu ọtí jù mí lọ,’ ni Abídèmí sọ fún Kẹ́mi tó wọ irun dídì òyìnbó àti aṣọ aláwọ̀ pupa rẹ́súrẹ́sú rẹ̀ aláìlápá. Ó jókòó lẹ́gbẹ̀ẹ́ Abídèmí, ó sì ń nawọ́ lóòrèkóòrè láti gbọn nǹkan kúrò lára bùbá rẹ̀, láti báa bu gílásì ọtí ẹ̀ kún, lái gbọ́wọ́ lée lórúnkún. Ní gbogbo ìgbà náà, gbogbo ara ẹ̀ ló dúró digbì tó bá tiẹ̀ mu, bíi ẹni tó ṣetán láti ta gìrì dìde láti ṣe ounkóun tó bá gbà láti mú inú àfẹ́sọ́nà ẹ̀ dùn. ‘O ní máà níkùn ńlá ti bíà àbí?’ Abídèmí sọ, pẹ̀lú ọwọ́ ẹ̀ lórí itan tọ̀ún: ‘Ọkùnrin yìí á ní tiẹ̀ k’émi tó ní tèmi, mo ń sọ fún ẹ.’

Chinedu rẹ́rìín músẹ́ pẹ̀lú ìnira. Orí ti bẹ̀rẹ̀ sí ń fọ́ọ. Ìbínú rẹ̀ sí Abídèmí sì ti bẹ̀rẹ̀ sí ń bú gbàmù. Bí Chinedu ṣe ń sọ èyí fún Ukamaka, bí ìbínú ìrọ̀lẹ́ ọjọ́ yìí ṣe ‘fọ́ọ lórí’, Ukamaka ṣàkíyèsí bí ara ẹ̀ ṣe ti le tó.

‘Ó wù ẹ́ kó jẹ́ pé oò pàdé ìyàwó ẹ̀, ‘ Ukamaka sọ.

‘Rárá. Ó wù mí pé kó tiẹ̀ rúu lójú díẹ̀.’

‘Ó dá mi lójú pé bẹ́ẹ̀ ló rí’

‘Kò rí bẹ́ẹ̀. Mo wòó lọ́jọ́ yẹn, bó ṣe ń ṣe pẹ̀lú àwa méjèèjì níbẹ̀, tó ń mu ọdẹ́kù, tó ń ṣe yẹ̀yẹ́ nípa mi fúun àti nípa ẹ̀ fún mi, mo dẹ̀ mọ̀ pé ó máa lọ síbùsùn ẹ̀, á dẹ̀ sùn dáadáa lálẹ́. Táa bá tẹ̀síwájú ni, ó máa wá máa bá mi lọ́sàán, á dẹ̀ tún padà lọ bá òun nílé lálẹ́, á dẹ̀ sùn falala dáadáa ní gbogbo ìgbà. Ó wù mí pé kó má lè sùn dáadáa nígbà míì.’

‘O wá dẹ́kùn ẹ̀?’

‘Inú bíi gidi. Kò yée ìdí tí mi ò lè fi ṣe oun tó fẹ́.’

‘Báwo lèèyàn kan ṣe le sọ pé òún fẹ́ràn ẹ, tá dẹ̀ wá fẹ́ ṣe nǹkan tó mú inúu tiẹ̀ nìkan dùn?’ Bí Udenna ṣe rí nìyẹn.’

Chinedu rún ìrọ̀rí tó gbé lé’tan. ‘Ukamaka, kìí ṣe gbogbo nǹkan ló jọ mọ Udenna.’

‘Mo kàn ń sọ ni, pé Abídèmí dàbí Udenna díẹ̀. Bóyá irú ìfẹ́ bẹ́yẹn ò yé mi ni ṣá.’

‘Bóyá kìí ṣè’fẹ́,’ Chinedu sọ, ó sì dìde lọ́gán láti orí àga. ‘Udenna ṣe eléyìí fún ẹ, Udenna ṣe tọ̀ún fún ẹ, ṣùgbọ́n kílódé tóo fi gbà kó ṣe bẹ́ẹ̀? Kílódé tóo fi gbà fúun? Ǹjẹ́ o tiẹ̀ ti rò bóyá kìí ṣe ìfẹ́?’

Ohùn ẹ̀ mọ́rẹ́lọ́wọ́ bíi t’ọlọ́kàn líle, dídún ẹ̀, tó bẹ́ẹ̀ tí à àyàa Ukamaka já fún ìṣẹ́jú àáyá kan, kó tó ṣẹ̀ wá bínú, tó sì ní kó bọ́ síta.

____

Kọ́lá Túbọ̀sún is a linguist, writer, and scholar. His first collection of poetry Edwardsville by Heart was published by Wisdom’s Bottom Press in 2018. He is the first African awardee of the Premio Ostana, a prize given by Chambra D’Oc in Italy, to work and advocacy in the mother tongue. He lives in Lagos.

Ìtàn yìí ni a kọ́kọ́ tẹ̀ jáde gẹ́gẹ́ bíi The Shivering nínú ìwée Chimamanda Adichie tí a pè ní “The Thing Around Your Neck” lọ́dúun 2009.